Please scroll down for English
Η έκθεση της Λυδίας Δαμπασίνα στο Κέντρο Τεχνών πραγματεύεται θέματα όπως η οικολογία, οι οικονομικές ανισότητες, ο θρησκευτικός φανατισμός και ο έρωτας. Περιλαμβάνει νέα έργα -φωτογραφίες, γλυπτά, εγκαταστάσεις και βιντεοπροβολές- σε συνδυασμό με κάποια παλαιότερα. Το ομώνυμο κεντρικό έργο της έκθεσης είναι μια επιβλητική εγκατάσταση με τρεις αιωρούμενους σταυρούς από κλαδιά βελανιδιάς. Το συνοδευτικό βίντεο, τραβηγμένο στη Τζια το 2021, δείχνει τους ίδιους σταυρούς να λικνίζονται υπό το φως του φεγγαριού με ηχητική υπόκρουση τον παφλασμό των κυμάτων. Ο ανυποψίαστος θεατής θα έβλεπε εδώ ένα αμιγώς θρησκευτικό θέμα, όμως η καλλιτέχνιδα αναφέρεται έμμεσα στους επαναστατικούς συμβολισμούς της σημαίας του Ρήγα (ελευθερία, ισοτιμία, αδελφότης), στην αισθητική της ανατροπής, στους κοινωνικούς επαναστάτες του χθες και του σήμερα – ας μην ξεχνάμε ότι η συγκεκριμένη εγκατάσταση δημιουργήθηκε όταν γιορτάζαμε την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
Όπως αφήνει να εννοηθεί το έργο με τους σταυρούς, η έκθεση της Δαμπασίνα θίγει κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, και από αυτή την άποψη είναι μια πολιτική έκθεση. Στόχος της καλλιτέχνιδας είναι η αφύπνιση του θεατή και η ανάκτηση της χαμένης πίστης, όχι της θρησκευτικής ή της οικονομικής αλλά της πίστης στον άνθρωπο, στον έρωτα, στο δέντρο, στη δύναμη της ατομικής ή συλλογικής διαμαρτυρίας. Πράγματι, με αυτή την έκθεση η Δαμπασίνα διαμαρτύρεται για την κακοποίηση της φύσης και της γυναίκας, για όσα την ενοχλούν και τη θυμώνουν. Και παράλληλα μας μιλάει για όσα την παθιάζουν και την προβληματίζουν, όπως η ιδέα ότι στο ζοφερό μέλλον την άγρια φύση θα τη βλέπουμε μόνο σε θερμοκήπια. Ο τίτλος της έκθεσης είναι κι αυτός ένα είδος διαμαρτυρίας. Ο όρος «Lorem ipsum» δηλώνει το ακατάληπτο, δοκιμαστικό κείμενο που χρησιμοποιείται στη γραφιστική και στην τυπογραφία. Είναι ένα κείμενο εφήμερο, που αναμένει την αντικατάστασή του. Η καλλιτέχνις συνειδητά επιλέγει ως τίτλο μια φράση χωρίς νόημα, ώστε να αποφύγει ένα μονοδιάστατο και περιοριστικό επιμελητικό κόνσεπτ.
Η έκθεση «Lorem Ipsum» είναι ειδικά σχεδιασμένη για το Κέντρο Τεχνών. Εκατέρωθεν της ομότιτλης εγκατάστασης η Δαμπασίνα δημιουργεί ένα δίπολο. Τα έργα στη δεξιά πλευρά της αίθουσας αφορούν το γυναικείο ζήτημα και έχουν έντονο πολιτικό χαρακτήρα. Η εγκατάσταση «I can’t leave» (2022) αποτελείται από εννέα σιδερένιες ράβδους, στο κάτω μέρος των οποίων κρέμονται γυναικεία μαλλιά́. Με το έργο αυτό η καλλιτέχνις αποτίνει φόρο τιμής στις Ιρανές ακτιβίστριες που κόβουν τα μαλλιά τους για να διαμαρτυρηθούν για τον καταπιεστικό έλεγχο που ασκεί η κυβέρνηση στο σώμα τους. Την εγκατάσταση πλαισιώνει ένας κυβόλιθος ο οποίος παραπέμπει στις βάναυσες εκτελέσεις διά λιθοβολισμού των γυναικών που κατηγορούνται για μοιχεία. Όσο για τη στένσιλ επιγραφή «Your signature is needed» (2023), είναι ένα κάλεσμα για συμμετοχή το οποίο σχετίζεται με τα αιτήματα πολιτών (petitions), τα διαδικτυακά ψηφίσματα με συλλογή υπογραφών για φλέγοντα κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα. Συγχρόνως όμως η καλλιτέχνις εκφράζει τον προβληματισμό της για την απομάκρυνση από την πραγματικότητα και την έλλειψη της ανθρώπινης επαφής, κριτικάροντας τη διαμαρτυρία του καναπέ και του πληκτρολογίου.
Στην αριστερή πλευρά της αίθουσας η Δαμπασίνα παρουσιάζει έργα που επικεντρώνονται στην οικολογία και στον ανδρικό λόγο. Δεσπόζει ένα τρίπτυχο του 2022 με μαύρους κοντραπλακέ πίνακες που φέρουν πάνω σε σιδερένιες βάσεις ανατομικά αντίγραφα ανθρώπινων κρανίων: το πρώτο έχει στο στόμα του σιτάρι, το δεύτερο μια μαύρη σακούλα σκουπιδιών και το τρίτο μια διάφανη σακούλα με νερό. Ανάμεσα στα έργα που συναντάς εδώ είναι η «Αρχαιολογία της καθημερινότητας» (2019), 6.800 ταμειακές αποδείξεις περασμένες σε μια ατσάλινη ράβδο όπως το κρέας στη σούβλα. Πρόκειται για ένα αντιμνημείο αφιερωμένο στην παραπαίουσα ελληνική οικονομία και στις φαεινές ιδέες των οικονομολόγων, με το οποίο η Δαμπασίνα σχολιάζει ειρωνικά το αλήστου μνήμης μέτρο της υποχρεωτικής συλλογής αποδείξεων. Μια δεύτερη στήλη, φτιαγμένη από ξερά κλαδιά́ τριανταφυλλιάς, φανερώνει την οξυμένη ευαισθησία της για το φυσικό τοπίο που την περιβάλλει. Για να θυμηθούμε την Emily Dickinson (η καλλιτέχνις συνδυάζει ένα σύντομο ποίημα της Αμερικανίδας με μια καρέκλα προσευχής από τα μαθητικά της χρόνια στη Γαλλία), αυτά τα έργα είναι τα γράμματα της Δαμπασίνα στην Οικουμένη, η αντίδρασή της στα «απλά Νέα που η Φύση της είπε – με τρυφερή Μεγαλοπρέπεια».
Στον κεντρικό χώρο, η Δαμπασίνα συνοδεύει την εγκατάσταση με τους τρεις σταυρούς με ένα νέο βίντεο και δύο παλαιότερα έργα. Έτσι, ένα βιντεοσκοπημένο σιντριβάνι στην πλατεία Μαδρίτης συνομιλεί με τη σαγηνευτική εικόνα μιας μακρυμαλλούσας γυναίκας (η φωτογραφία τραβήχτηκε στη Λήμνο το καλοκαίρι του 1981) και με μια εκτύπωση του 2007 που απεικονίζει τον άνθρωπο-δέντρο από την Εγκυκλοπαίδεια των Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ (το 2022 η καλλιτέχνις αποφάσισε να διαγράψει με μαύρο χρώμα τη σύνδεση του ανθρώπου με το δέντρο). Στο κάτω μέρος της υβριδικής φιγούρας διαβάζουμε τη φράση «πες μου πού εδρεύει ο έρωτας, στο μυαλό ή στην καρδιά;» Παρμένο από μια γαλλική εφημερίδα, αυτό το δύσκολο ερώτημα συνδέεται άμεσα με τα δύο συμπληρωματικά βίντεο που συναντά ο επισκέπτης στις δύο άκρες της αίθουσας, όπου οι «2100 λέξεις έρωτα» (2013) αντιστοιχούν στον λόγο της καλλιτέχνιδας και οι «2500 λέξεις έρωτα» (2014) στον λόγο διαφόρων ανδρών – πρόκειται για μια αυτόματη αντιγραφή από 10.000 σελίδες από επιστολές, emails και sms που αντάλλαξε η ίδια με άνδρες που αγάπησε. Εντέλει, όπως όλες οι εκθέσεις της Λυδίας Δαμπασίνα, έτσι και η «Lorem Ipsum» θέτει τον θεατή αντιμέτωπο με τις αντιφάσεις του κόσμου.
Χριστόφορος Μαρίνος
Ιστορικός τέχνης
Επιμελητής εκθέσεων και δράσεων
ΟΠΑΝΔΑ
LOREM IPSUM
Lydia Dambassina’s exhibition at the Arts Centre deals with topics such as the environment, economic inequality, religious fanaticism, and love. The show features new as well as earlier work – photographs, sculptures, installations and video projections. The eponymous centrepiece is an imposing installation with three suspended oak-branch crosses. The accompanying video, shot on the island of Tzia in 2021, shows the same crosses swaying under the moonlight to the soundtrack of waves splashing. The unsuspecting viewer might see here a purely religious theme, but the artist alludes to the revolutionary symbolism of Rigas Feraios’s flag (freedom, equality, brotherhood), the aesthetics of subversion, the social revolutionaries of the past and present – it should be noted that this installation piece was done during the bicentennial of the Greek War of Independence in 2021.
As the three-cross installation indicates, Dambassina’s show raises socio-political issues and, in this respect, this is a political exhibition. The artist aims to raise awareness in viewers and restore the lost faith – not religious faith or financial credit, but faith in humanity, in love, in trees, in the power of individual and collective protest. Indeed, with this exhibition, Dambassina critiques the abuse of nature and of women – everything that disturbs and angers her. At the same time, she talks about what makes her feel passionate and concerned, for instance the notion that, in a dark version of the future, we might only be able to experience wildlife in the greenhouse. The title of the exhibition is also a form of protest. The term Lorem Ipsum denotes placeholder text used in graphic design and typography. It is ephemeral text to be replaced. The artist deliberately opts for an exhibition title devoid of meaning to discourage a superficial and restrictive curatorial concept.
The exhibition Lorem Ipsum is designed specifically for the Arts Centre. The eponymous installation sits in the centre of a binary opposition. Strongly political, the works on the right treat women’s issues. The installation I Can’t Leave (2022) consists of nine iron bars, with women’s hair hanging from them. With this work, the artist pays tribute to Iranian female activists who cut their hair to protest the government’s oppressive control over their bodies. The installation also features a cubic cobble stone to condemn executions by stoning of women accused of adultery. As for the stencilled inscription in Your Signature Is Needed (2023), it is a call to action related to online petitions about social and environmental issues. At the same time, however, the artist conveys her concern about the loss of contact with reality and the lack of human contact, critiquing slacktivism and keyboard warriors.
Dambassina’s works on view on the left side focus on the environment and the male discourse. Notable among them is a triptych of 2022, featuring black paintings on plywood panel, with anatomical replicas of human skulls on iron-frame supports: The first one has wheat in its mouth, the second a black bin bag and the third a transparent bag of water. Archaeology of Everyday Life (2019) features 6,800 cash receipts skewered on a steel rod like meat on a spit. It is an anti-memorial dedicated to the faltering Greek economy and economists’ seemingly brilliant ideas; also, an ironic comment on the notorious measure, enforced in earlier years, of the mandatory keeping of cash receipts. A second column, made using dry rosewood branches, reveals the artist’s heightened awareness of the natural landscape and the environment. To cite Emily Dickinson (the artist couples a short poem by the American poet with a prayer chair from her own time as a student in France), these works are Dambassina’s ‘letters to the world,’ her response to ‘The simple News that Nature told – With tender Majesty.’
In the main space, Dambassina accompanies the three-cross installation with a new video and two earlier works. A video of the fountain on Madritis Square in Athens converses with the seductive image of a long-haired woman (a photo taken in Lemnos in summer 1981) and with a 2007 print depicting the tree of Diderot and D’Alembert from the Encyclopédie (in 2022, the artist decided to black out the connection between the human figure and the tree). At the bottom of the hybrid figure is a text version of Shakespeare’s ‘Tell me where is fancy bred, Or in the heart or in the head?’ quoted from a French newspaper. This hard question is directly linked to the two complementary videos showing at the two ends of the room, of which 2100 Words of Love (2013) corresponds to the artist’s own discourse and 2500 Words of Love (2014) to the male discourse. This is a random selection from 10,000 pages of letters, emails and SMS messages that the artist exchanged with men she loved. Ultimately, like all of Lydia Dambassina’s exhibitions, Lorem Ipsum confronts the viewer with the contradictions of the world.
Christoforos Marinos
Art historian
OPANDA curator of exhibitions and events
Translated by Dimitris Saltabassis